మతిమరపించే కట్టడం - భూల్‌భులయ్య

లక్నో.. ఆ నగరంలో ఆడుగు పెడుతూనే ఎక్కడ్నించో చిన్నగా ఘజల్ విన్న అనుభూతి కలుగుతుంది.అవధ్‌గా ప్రసిద్ధి పొందిన ఈ ప్రాంతంలో పెర్సీయా నించి వచ్చిన నవాబులు పాలించినట్టు చరిత్ర చెబుతుంది. అయోధ్యా నగరాన్ని పాలించిన శ్రీరాముడు తన తమ్ముడు లక్ష్మణుడి ద్వారా నిర్మించిన నగరమని లక్ష్మణుడి పేరుమీదే లక్నో అనే పేరువచ్చినట్టు ఇక్కడి పుక్కిటపురాణం. నవాబుల రాచరిక విలాసాలు, ఇక్కడ దొరికే కబాబులు బిర్యానీల గురించి ఒక రెండు మూడు టపాలేసుకోవచ్చు. ఇప్పటికిమాత్రం "భూల్ భులయ్యా" గా పేరుపడ్డ ఇమాంబారా అనే ఒక కట్టడం గురించి చెప్తాను.


ఫోటో చూసారుగా.. లోపలికి అడుగుపెడుతూనే కాలంలో వెనక్కి వెళ్ళిపోయామా లేక ఏదైనా చారిత్రక సినిమా చూస్తున్నామా అని అనుమానం వస్తుంది (హిందీ గదర్, ఉమ్రావ్ జాన్ లాంటి సినిమాలు ఇక్కడే తీసారుట). అక్కడి గైడులు అడక్కుండానే మొదలు పెట్టేస్తారు - "సార్ గైడులేకుండా లోపలికి వెళ్తే రెండురోజులైనా బైటికి రాలేరు" అని. అందుకే దాన్ని భూల్ భులయ్యా అన్నారు..!!


1784లో అసఫుద్ద్‌దౌలా అనే నవాబ్ గారి ఆదేశాల మేరకు ఈ కట్టడాన్ని కట్టారు. ఆ సమయంలో కరువు పరిస్థితులు చూసి నవాబుగారు కొన్ని వేల మందికి వుద్యోగం కల్పించాలని ఈ కట్టడాన్ని కట్టించారట. పైగా కట్టడం పూర్తైతే పని ఉండదని నవాబుగారు పగటిపూట కట్టినదాన్ని రాత్రిపూట కూలగొట్టేవారట. ఎంత ముందు చూపు..!!


ఈ ప్రాంగణంలో కనిపించేవి మూడు కట్టాడాలు - బరాఇమాంబారా, ఒక మసీదు, దిగుడుబావిగా రూపాంతరం చెందిన అయిదంతస్థుల భవనం. మూడూ మొఘలు-పెర్షీన్-గోథిక్ శైలుల సమాగమంగా కనపడుతాయి.

భూల్‌భులయ్య

ఇమాంబారాలో మూడు పెద్ద పెద్ద హాల్సు లాంటి గదులుంటాయి. ఈ ముడు గదుల మధ్య వుండే లింకులే మన భూల్‌భులయ్య. దాదాపు వెయ్యి గుమ్మాలతో ప్రతి పది అదుగులకి ఒక నాలుగు దారుల కూడలితో వుంటుంది. ఆ దారుల్లో కొన్ని అర్థాంతరంగా ఆగిపోతాయి. కొన్ని తిప్పి తిప్పి మళ్ళి అక్కడికే చేరుస్తాయి. కొన్ని రహస్య మార్గాలు గోమతి నదీ తీరానికి చేరుస్తాయి(ట).. ఇప్పుడు అవి మూసేసారులెండి. నిపుణుడైన మార్గదర్శకులు లేకపోతే ఎటువెళ్తున్నాము ఎక్కడికి వెళ్తున్నామో తెలుసుకోవడం అసాధ్యం. మనం ఒకసారి తిరిగిన చోటికే మళ్ళీ వచ్చినా గుర్తించటం చాలా కష్టం. అన్ని దారులు ఒకే లాగ వుంటాయి మరి..!!



అక్కడి గైడులు అంతా చూపించి చివరగా పై అంతస్థుకు తీసుకెళ్తారు. అక్కడ కిందికి వెళ్ళడానికి ఆరు దారులుంటాయి. మీ ఇష్టం వచ్చిన దారి ఎంచుకోండి ఎంత సేపటికి వెళ్ళగలరో చూద్దామని సవాలు విసురుతారు. (నాకు ఒక క్లూతో అరగంట పట్టింది - అసలు ఆ దారిలో తెలిసినవాడు కిందకి రావటానికి రెండు నిముషాలు పడుతుందట!!)


మరిన్ని విశేషాలు

ఒకేలా కనిపిస్తున్న ఆ మార్గాలో వెళ్తూ వెళ్తూ ఉన్నట్టుండి ఒక హాలు పై భాగంలో వుంటారు. "అదిగో చూడండి గుండ్రటి పైకప్పు చైనా శైలిలో నిర్మించారు" అంటాడు గైడు. కొంచం ముందుకి అంటే కుడి ఎడమలు ఎడాపెడా తిరిగి మళ్ళి అలాగే కనిపిస్తున్న ప్రదేశానికి చేరాక చూస్తే - అది గుండ్రటి కప్పున్న హాలు కాదు.. అంటే రొండొవ హాలన్నమాట. ఎప్పుడు మొదటి హాలులోనించి రెండోవ హాలులోకి వచ్చామో అర్థం కాదు. గుండ్రటి చైనా కప్పుకోసం చూస్తే అది పర్షియన్ శైలిలో కట్టిన చతురస్రాకారాకారపు కప్పు. "మీరు నిలిచున్న చోటే నవాబుగారు కూర్చునేవారు" అంటాడు గైడు మళ్ళి. వొల్లు జలదరిస్తుంది... ఈ నవాబుగారేమైనా బిల్డింగు నమూనా పట్టుకొని తిరిగేవారా అనిపిస్తుంది. ఇక్కడే ఒక మూల మనల్ని నిలబెట్టి గైడు అవతలి వైపు (330 అడుగులు) నిలబడి అగ్గిపుల్ల గీస్తాడు. ఆ శబ్దం మనకి స్పష్టంగా వినపడుతుంది. అలాగే కాగితం చించిన చప్పుడు సైతం మనకి వినపడుతుంది. శబ్దం ప్రాయాణించే మార్గాలని నిర్దేశించే పెర్షియన్ శైలి ఆర్చీలు నవ్వుతున్నట్టు కనిపిస్తాయి.
ఆ హాలుకి దక్షిణంవైపున్న కిటికీలలోనించి ప్రధాన ద్వారం స్పష్టంగా కనిపిస్తుంది. ఆ ద్వారం దగ్గర నిలబడ్డవారికి ఈ కిటికీ దగర వున్న వాళ్ళు కనిపించే అవకాశమే లేదు. శత్రుదాడులేమైనా జరిగితే రక్షణ కోసమే ఈ ఏర్పాటు. ఆ పక్కనే వున్న గోడ దగ్గర నిలబడి గుస గుసగా మాట్లాడితే ఒక పదడుగుల దూరంలో నిలబడ్డ వాళ్ళకి వినబడటం మరొక ఆశ్చర్యం. "గోడకి చెవులుండటం అనే సామెత ఇందుకే వచ్చింది" అని గైడు నవ్వుతూ చెప్తాడు.


ఆ పరిసరంలోనే వున్న మరో కట్టడం పడమటివైపున్న షాహీ హమాం అనే భవంతి. ఇది ముందు సైనికుల నివాసంగా రూపొందించినా తరువాత తరువాత దుగుడు బావిగా మార్చారు (భవంతి అంత బావి..!!). ఆ భవంతి ముఖద్వారం దగ్గర నిలబడితే, అదంతస్తుల భవనం పైకప్పే కనపడుతుంది. ఆ భవంతిలో వున్న వారికి మాత్రం దర్వాజా దగ్గర నిలబడ్డవారు గురి చూసి బాణం వదిలేంత స్పష్టంగా కనపడతారు - అదీ నీటిలో..!!

ఈ భవనంలో ప్రస్తుంతం రెండు అంతస్థులు భూగర్భంలో నీటిలో వున్నాయి. ఈ బావి గోమతీ నదితో కలపబడిందని, లోతు తెలుసుకునే ప్రయ్త్నాలు అందుకే ఫలించలేదని చెప్తారు. ఈ భావికి ఎదురుగానే మసీదు వుంది - ఎదో టర్కీ దేశంలో వున్నాట్టు పొడవాటి మినార్లు అద్బుతంగా కనపడతాయి.
బయటికి వచ్చాక గుర్రపుబండ్లు ఎక్కి అలా ఆ వీధుల్లో తిరిగితే మనంకూడా ఏదో రాజ్యానికి నవాబులం అపోయినట్లుంటుంది.